Aslan Yürekli Richard 

XII. yüzyıla damga vuran isimlerin başında yer alan Selahaddin Eyyubi, sadece yaşadığı dönemi değil çağlar sonrasını da etkileyen nadidelerdendir. Yarattığı etki, kendine has cesareti, tükenmeyen özgüveni, göstermiş olduğu erdemli davranışlar, düşmanlarına karşı sergilediği merhamet; onun asırlar sonrasında da isminin anılmasını sağlamıştır. 

Vefatının üzerinden yüzyıllar geçmesine rağmen adı hâlâ ilk gün ki gibi canlıdır. Alman Doğu bilimci Moritz Sebastian Sobernheim İslam Ansiklopedisi’nde yer alan “Selahaddin Eyyubi” maddesinde Sultan Selahaddin’e hayran bir şekilde, “Zekâsı, iyiliği ve dindarlığı üzerine kurulmuş bulunan iktidarı sarsılmaz halde idi. Her türlü hırs ve tamah ona yabancı idi.” diyerek onun kişiliğini güzel bir şekilde ortaya koymuştur.

İlahi Komedya’nın ünlü yazarı Dante’de Selahaddin Eyyubi’ye övgüler dizmekten geri kalmamış ve İlahi Komedya’sında, “Selahaddin Serazenlerin (Müslümanların) kralı olan Selahaddin, erdemli bir insandı ve erdemli işler yaptı.” demiştir. Dante’nin bir diğer eseri olan Covivio’da ise, “İskender’in yardımseverliği karşısında ona kalbini açmayan kimse var mı? Ya da Selahaddin’e?” sözleriyle ona karşı olan hayranlığını gizleyemez. İngiliz yazar Thomas Newton ise Notable History of The Saracens adlı kitabında Sultan Selahaddin’i, “Emsalsiz bir siyasi dehaya, korkusuz bir mizaca ve açık sözlü, özgür düşünceli bir tabiata sahip bir adam” olarak tarif eder. 

Selahaddin Eyyubi göstermiş olduğu davranışlar ve Haçlılar’ı bozguna uğratarak Kudüs’ü alması, onu Haçlılar’ın gözünde efsanevi ve mitoloji bir karaktere dönüştürmüştü. Bir yandan Selahaddin’i yüceltip doğa üstü bir kahraman olarak görürlerken bir yandan da yaptıkları günahlardan dolayı onu Allah tarafından gönderilen bir cezalandırıcı olarak görüyorlardı.

Prof. Claude Cahen ise Sultan Selahaddin’in güçlü ve cesur kişiliğini ise şöyle dile getiriyordu: “Selahaddin, III. Haçlı Seferi’nde Fransa kralı Philip August ile İngiltere kralı Aslan Yürekli Richard’a karşı duran kişilik olarak Avrupa’da tanınmıştır.”

Sultan Selahaddin’in karakteri sadece batılı yazarlar tarafından kaleme alınmamış, aynı zamanda İslami eserlerde de Sultan’dan bahsedilmiştir. Selahaddin ile aynı dönemde yaşamış Cizreli Kürt tarihçi İbn-i Esir’de El Kamil fi’t Tarih isimli kitabında Sultan’ın cömert kişiliğinden bahsederek şöyle der:

“Cömertti. Vefat ettiğinde hazinesinde sadece 1 dinar ve 40 dirhem para vardı. Oysa sadece Akka civarında Haçlılardan develer hariç, doksan bin hayvan almıştı. Aldığı diğer ganimetlerin ise haddi hesabı yoktu. Ondan önce de Mısır`ın altın, inci ve yakutlarla dolu hazinesi eline geçmişti.

Hepsini dağıtmıştı.

Mütevaziydi. Arkadaşlarına karşı büyüklenmeyi sevmezdi. Sultanları böyle yaptıkları için ayıplardı. Huzurunda sofiler ve fakirler bulunurdu. Onlardan biri sema için kalktığında o da ayağa kalkar, sema bitmeden oturmazdı.”

İbn-i Esir aynı kitabında Sultan’ın merhametli ve affedici kişiliğinden bahsetmiş ve Selahaddin’in başından geçen bir olayı şöyle anlatmıştır: 

“Sultan bir defasında hastalanmış ve öldüğüne dair şayialar çıkmıştı. Hastalıktan kurtulup iyileşince hamama götürdüler. Su çok sıcaktı, soğuk su istedi. Hizmetçi suyu getirirken suyun yarısını döktü, kalan kısmı Sultan’a verdi. Sultan hizmetçinin zayıflığından müteessir oldu. Daha sonra tekrar soğuk su istedi. Hizmetçi su getirirken su kabı elinden düştü ve suyun hepsi Sultan’ın üzerine döküldü. Sultan az kalsın ölecekti fakat buna rağmen hizmetçiye; “Eğer beni öldürmek istiyorsan haber ver” dedi, başka bir şey söylemedi. Hizmetçi özür diledi ve Sultan da ses çıkarmadı.”

İbn-i Kesir Sultan’ın vefatında Şam halkının onu nasıl sevdiğini ve nasıl üzüldüğünü belirterek şu cümleleri yazar: “Vefatı nedeniyle Dımaşklılar benzeri görülmemiş bir üzüntüye maruz kaldılar. “Keşke oğullarımız, dostlarımız, arkadaşlarımız ölseydi de o ölmeseydi” diyorlardı.” 

Görüldüğü gibi Sultan Selahaddin hem batılı yazarlar hem de doğulu yazarlar tarafından kaleme alınıp, onun erdemli kişiliğinden bahsedilmiştir. Aradan geçen dokuz asır boyunca her zaman dürüst, merhametli, güçlü ve adaletli olmasına değinilmiştir. Ve eminiz ki onun için gelecekte yazılacak kitaplarda da Sultan Selahaddin Eyyubi yüceltilerek kaleme alınacaktır.

Yücel Emrah

13.10.2020

Kaynak;

Prof. Claude Cahen, İslamiyet

Dante, İlahi Komedya

Dante, Covivio

Thomas Newton, Notable History of The Saracens

İbn-i Esir, El Kamil fi’t Tarih

İbn-i Kesir, El Bidaye ve Nihaye